Fluoride is al decennia onderwerp van discussie. Voor de één een essentieel beschermmiddel tegen gaatjes, voor de ander een chemische stof waar men liever van wegblijft. Maar wat zegt de wetenschap eigenlijk? En wat raden tandheelkundige experts in Nederland aan?

In dit artikel leggen we uit wat fluoride doet, hoe het werkt, waarom het veilig is bij juist gebruik, en welke richtlijnen het Ivoren Kruis hanteert. Het Ivoren Kruis is een Nederlandse organisatie die zich richt op het bevorderen van de mondgezondheid en het voorkomen van tandheelkundige aandoeningen. Het Ivoren Kruis werd in 1910 opgericht en is sindsdien uitgegroeid tot een toonaangevende vereniging op het gebied van mondgezondheidspreventie

Woont u in ‘t Gooi of Almere en wilt u advies over het gebruik van fluoride voor uzelf of uw kind? Bij Amstel Dental (met praktijken in Bussum en Amsterdam) voorzien wij u graag van persoonlijk en professioneel advies.

Wat is fluoride en wat doet het?

Fluoride is een natuurlijk mineraal dat voorkomt in water, aarde en voeding. In tandheelkunde wordt het gebruikt om het tandglazuur sterker te maken en om cariës (gaatjes) te helpen voorkomen. Het werkt op drie manieren:

– Het maakt tandglazuur harder en minder zuurgevoelig.
– Het remt de groei van bacteriën die gaatjes veroorzaken.
– Het stimuleert het herstel van beginnende schade aan het glazuur.

Wat zegt de wetenschap?

Een artikel toonde aan dat fluoride in tandpasta een significante reductie geeft in cariës bij kinderen en adolescenten. Ook blijkt uit een ander artikel dat fluoridegel, -spoelmiddel en -lakken extra bescherming kunnen bieden bij mensen met een verhoogd risico op cariës.

Het basisadvies Fluoridegebruik van het Ivoren Kruis

Het Ivoren Kruis geeft duidelijke richtlijnen voor fluoridegebruik per leeftijdsgroep. Deze adviezen zijn gebaseerd op wetenschappelijk onderzoek en bedoeld om maximale bescherming te bieden met minimale risico’s. Het basisadvies fluoridegebruik luidt:

– 0 t/m 4 jaar: 2x per dag poetsen met peutertandpasta (500-750 ppm fluoride), hoeveelheid ter grootte van een rijstkorrel
– 5 t/m 10 jaar: 2x per dag poetsen met junior- of volwassen tandpasta (1.000-1.500 ppm fluoride), hoeveelheid ter grootte van een erwt
– Vanaf 11 jaar: poetsen met tandpasta met 1.450 ppm fluoride, 2x per dag, normale hoeveelheid
Let op: kinderen mogen niet slikken en moeten leren uitspugen. Spoelen met water na het poetsen is niet nodig – liever zelfs niet.

Soms, als er snel gaatjes ontstaan, adviseren de tandartsen van Amstel Dental om een tandpasta met extra fluoride te gebruiken. Bijvoorbeeld als er sprake is van monddroogte of moeite met poetsen.

Is fluoride veilig?

Bij normaal gebruik is fluoride absoluut veilig. De hoeveelheden in tandpasta zijn laag en goed onderzocht. Chronische overdosering kan leiden tot fluorose (lichte witte vlekjes op tanden), maar dit komt vooral voor bij jonge kinderen die structureel tandpasta inslikken. Daarom is dosering en toezicht zo belangrijk. Omdat kinderen nog niet altijd goed kunnen uitspugen is de dosering in tandpaste voor kinderen dus lager.

Fluoridevrij poetsen?

Sommige mensen kiezen bewust voor fluoridevrije tandpasta, vaak uit angst voor ‘chemische stoffen’. Wetenschappelijk gezien ontbreekt voor deze keuze echter onderbouwing. Zonder fluoride is er een aantoonbaar hogere kans op gaatjes – vooral bij kinderen en mensen met een verhoogd risico (zoals bij beugels of slechte mondhygiëne).

Conclusie: vriend, niet vijand

Fluoride is een bewezen effectief en veilig middel om tandbederf te voorkomen – mits het correct wordt gebruikt. De basisadviezen van het Ivoren Kruis geven houvast en helpen ouders en volwassenen om het gebit gezond te houden. Bij Amstel Dental adviseren wij u graag over het juiste gebruik van fluoride afgestemd op uw situatie.

Nederland als onderzoeksland

Wist u dat de werking van fluoride in Nederland uitgebreid onderzocht is? Het experiment met fluoride in Tiel en Culemborg was een belangrijk Nederlands onderzoek naar de effecten van drinkwaterfluoridering op tandbederf. Het begon in 1953 en liep tot 1973. Tiel kreeg gefluorideerd water (1,1 mg/l), terwijl Culemborg diende als controlegemeente met slechts natuurlijke fluoride (ongeveer 0,1 mg/l).

Het doel was om onder Nederlandse leefomstandigheden (voeding, drinkgewoonten) te onderzoeken of fluoride in drinkwater tandbederf kon verminderen. Kinderen van 11 tot 15 jaar werden elke twee jaar onderzocht. Er werd gebruikgemaakt van röntgenfoto’s en klinische controles om cariës (tandbederf) te meten.

Na 6,5 jaar bleek dat kinderen in Tiel aanzienlijk minder tandbederf hadden op de gladde en tussenliggende tandoppervlakken dan hun leeftijdsgenoten in Culemborg. Het effect op kauwvlakken was minder duidelijk, maar de algehele conclusie was dat fluoridering effectief was in het verminderen van cariës.

In 1973 oordeelde de Hoge Raad dat fluoridering van drinkwater geen wettelijke basis had onder de bestaande Waterleidingwet. Hierdoor werd het experiment in Tiel beëindigd. In de jaren daarna ontstond een breed maatschappelijk debat over de wenselijkheid en veiligheid van fluoridering. Tegenstanders voerden juridische procedures en wezen op mogelijke gezondheidsrisico’s. Uiteindelijk werd in 1976 besloten om in heel Nederland te stoppen met het toevoegen van fluoride aan drinkwater.

Na het stopzetten van de fluoridering in Tiel werd tussen 1979 en 1988 opnieuw onderzoek gedaan naar tandbederf bij 15-jarigen. Kinderen die na 1973 waren geboren en dus geen gefluorideerd water hadden gedronken, bleken 18% meer cariës te hebben dan de generatie daarvoor. In Culemborg daalde het tandbederf in dezelfde periode met 28%, waarschijnlijk door verbeterde mondhygiëne en het gebruik van fluoridehoudende tandpasta.

Het Tiel-Culemborg experiment leverde sterke aanwijzingen dat fluoride in drinkwater effectief is tegen tandbederf. Toch leidde het tot een maatschappelijk debat over volksgezondheid, overheidsbemoeienis en individuele keuzevrijheid. Sindsdien richt Nederland zich op individuele preventie via fluoridehoudende tandpasta en mondhygiëne, in plaats van collectieve maatregelen zoals drinkwaterfluoridering.