Stappenplan tandenpoetsen kind

Waarom poetsen?

Voorkomen is beter dan genezen. Dat geldt zeker voor het gebit! De meest voorkomende problemen in de mond, gaatjes en ontstoken tandvlees, zijn te voorkomen door goede mondhygiëne en voeding. Hoe jonger daar mee begonnen wordt, hoe beter! Zo houdt je kind nu en later een gezond gebit.  Hieronder lees je alles over tandenpoetsen kind.

Gaatjes zijn te stoppen!

Gaatjes in tanden, ook wel cariës of tandbederf genoemd, komen door suikers. Suikers worden door bacteriën omgezet in een zuur dat tanden oplost. Bacteriën zitten in tandplak. Tandplak is een combinatie van voedselresten, speeksel en bacteriën. 

Als tandplak lang blijft zitten verkalkt het en noemen we het tandsteen. Tandsteen kun je niet meer wegpoetsen. Gaatjes kunnen dus het best voorkomen worden door de suikers te beperken en de schadelijke tandplak weg te poetsen. Deze gewoonte het best van meet af aan aangeleerd worden. 

Wanneer poetsen bij kind?

Poetsen begint bij het eerste melktandje. Dit is meestal tussen maand zes en negen. Vanaf dan kan er gepoetst worden, één keer per dag is voldoende. Je kunt zelf kiezen wanneer dit het beste uitkomt. Dit lukt het beste met een kleine handtandenborstel. Neem daarbij een tandpasta die bij de leeftijd past. Deze tandpasta bevat dan tussen de 500 en 750 ‘ppm’ (parts per million) fluoride. De leeftijdscategorie en dit aantal zie je achter op de tube staan. Vanaf twee jaar oud moet er twee keer per dag gepoetst worden, met dezelfde tandpasta. Dit is dan ’s ochtends en ’s avonds. Vanaf vijf jaar is een tandpasta met 1000-1500 ppm (hetzelfde als voor volwassenen) geschikt. 

Het beste is dan ook om een elektrische tandenborstel te nemen. Op een gegeven moment zullen kinderen zelf (willen) gaan poetsen. Tot tien jaar wordt geadviseerd in ieder geval ’s avonds (samen) na te poetsen. Het is nogal verschillend hoe goed, hoe graag en hoe lang kinderen poetsen. 

Leeftijd	Poetsfrequente	Type borstel	Tandpasta
0-1 jaar	1x per dag	Handtandenborstel	500-750 ppm
2-5 jaar	2x per dag	Handtandenborstel	500-750 ppm
Vanaf 5 jaar	2x per dag	Elektrische borstel	1000-1500 ppm

 Poetsen voor of na het eten? 

Hier zijn verschillende theorieën over. Het ligt het meest voor de hand om na het eten te poetsen. Dan poetst je de net ontstane plaque meteen weg. Echter, als door zure bestanddelen in eten en drinken kan het buitenste laagje glazuur poreus worden. Als er dan meteen een borstel overheen gaat kan dit weggepoetst worden. Het advies is daarom om 1 uur voor het poetsen geen zure dingen in te nemen. In de ochtend kan het misschien weer beter voor het ontbijt. In de nacht is de mond wat droger en dat herstelt bij poetsen. Kort gezegd dus bij het opstaan voor het eten en in de avond voor het naar bed gaan.

Belangrijker is eigenlijk: als het maar twee keer goed gebeurt! Als de tandplak twee keer per dag weggehaald wordt ontstaat er geen schade. Het duurt namelijk even voor dat de bacteriën in tandplak actief worden. Vaker dan twee keer poetsen is niet nodig en wordt zelfs afgeraden. Meer dan twee keer per dag poetsen vergroot namelijk de kans op erosie (schuren van glazuur) door wegpoetsen van glazuur en ook terugtrekkend tandvlees. 

Hoe poetsen bij kinderen?

Er zit nogal wat verschil in hoe makkelijk kinderen (laten) poetsen. Sommige willen het graag en bij sommige is het de zoveelste strijd van de dag… Samen poetsen lukt het beste door achter het kind te staan en deze het hoofd naar achter te kantelen. Probeer een vaste volgorde in te voeren en begin achteraan. 

Denk aan de ‘drie B’s’: binnenkant, buitenkant en bovenop. Begin bijvoorbeeld rechtsboven aan de buitenkant. Eenmaal aangekomen linksachter ga dan bovenop weer verder. Tot slot dan weer de binnenkant van rechts naar links. En dan hetzelfde onder. Zo leren kinderen systematisch poetsen en worden geen tanden overgeslagen. 

Poetsen hoeft niet snel of krachtig. Juist zacht maar goed gemikt. Zet met een handtandenborstel de borstel schuin op de tand richting het tandvlees. Maak langzaam korte horizontale bewegingen. Met een elektrische borstel moet de borstel het werk doen. Zet de borstel op een tand, laat hem twee seconden draaien en schuif dan op naar de volgende. Voor achterin helpt het om de mond bijna helemaal dicht te doen, dan is er wat meer rek in de wang.  Voor de voortanden moeten de lippen een beetje ontspannen worden.

Hand- of elektrische tandenborstel bij kinderen?

Een elektrische borstel is beter dan een handmatige. Dat geldt ook al voor de betaalbaardere borstels. Begin met poetsen vanaf het eerste melktandje met een zachte handtandenborstel. Vanaf het moment dat kinderen de elektrische borstel goed vast kunnen houden is de overstap naar elektrisch geadviseerd. Dit is meestal rond vijf jaar.  

Er bestaan verschillende borstels passend bij de leeftijd. Dit heeft vooral te maken met de grootte van de kop. Ook voor volwassenen geldt trouwens dat een borstel met een kleine kop makkelijker is dan één met een grote kop. Er bestaan speciale elektrische borstels voor kinderen – vaak met een populair thema. 

Hulpmiddelen bij poetsen

Soms helpt het om van het poetsen een soort spel te maken. Bij de tandarts zijn zogehteen plaqueverklikkers verkrijgbaar. Dit zijn kleine pilletjes (ze zijn nog lekker ook) die een paarse kleurstof afgeven aan nog aanwezige plaque. Het beste is om eerst zelf te (laten) poetsen en daarna op een verklikker te bijten en even te spoelen. Waar de borstel niet geweest is kleurt het paars en kan nog nagepoetst worden. Na een paar keer oefenen is dan vaak zichtbaar dat het meestal dezelfde plek is. 

Soms helpt een timer of zandloper, poetsen twee minuten volhouden voelt lang! Soms helpen filmpjes of apps op telefoons of tablets van fabrikanten van tandenborstels. Maar een scherm kan natuurlijk ook weer voor meer afleiding zorgen. 

Andere hulpmiddelen of vervangers van borstels hebben weinig meerwaarde boven elektrisch poetsen met een fluoridetandpasta. De essentie van voorkomen van gaatjes is het verwijderen van tandplak. Dat gaat gewoon het beste met een elektrische tandenborstel. Punt. Apparaten die bijvoorbeeld een lucht- of waterstroom blazen zijn wel beter dan niets doen maar niet beter dan de elektrische borstel.

Flossen en stokers bij kinderen

De meeste gaatjes ontstaan tussen tanden en kiezen in. Daar kunnen etensresten blijven zitten die de borstel niet weggepoetst krijgt. Zodra er kiezen zijn die tegen elkaar staan kan er geflost worden. Niet bij alle kinderen is dat nodig. Dat zal de tandarts of mondhygiënist bepalen en uitleggen. Het hangt er ook vanaf wat lukt. Soms is goed poetsen al een strijd.

Floss, stokers of ragers? Wat het beste is hangt af van het gebit. Over het algemeen geldt dat het grootste middel dat ertussen past het beste is. Floss is het kleinst en ragers zijn grootst. Het antwoord is dus niet specifiek voor één middel maar individueel. Dat geldt ook voor volwassenen. 

Poetsles bij kinderen

Vaak zal de tandarts de kinderen ook een afspraak bij de mondhygiënist geven. Ook kinderen ontwikkelen tandsteen en het is goed om dit periodiek te reinigen. Bij deze afspraak wordt ook aandacht besteed aan het poetsen. Als het poetsen moeilijk blijkt te gaan of er zijn gaatjes in de tanden dan wordt deze afspraak vaak herhaald. Soms voor een korte periode wel elke maand. 

Samen kiezen we een ritme van afspraken dat past. Daarbij gebruikt de tandarts ook de methode van Gewoon Gaaf. Daarbij bepalen we aan de hand van een aantal criteria hoe vaak controle en mondhygiëne nodig is. Bestaande gaatjes, doorbrekende tanden en de nu uitgevoerde mondhygiëne bepalen dat. Daarom laten we kinderen vaak zelf even poetsen in de praktijk. Dan kan de tandarts zien hoe het gaat. Goed poetsen is namelijk best lastig – trouwens niet alleen voor kinderen!  

Ook het bezoek aan de mondhygiënist proberen we zo leuk mogelijk te maken. Zo wennen kinderen trouwens ook aan tandartsbezoek en kan eventuele angst verminderd worden.

Tandpasta voor kinderen

De vorming van een gaatje is een proces en heet demineralisatie. Dat proces komt door bacteriën die suikers omzetten in zuren. Die zuren beschadigen de tand. Fluoride remt de demineralisatie. 

Als de plaque van een tand weggepoetst is kan de tand weer hard worden. Dat heet remineralisatie. Fluoride steunt ook de remineralisatie. Het gebruik van fluoridetandpasta helpt dus gaatjes af te remmen en om aangetaste tanden weer te herstellen. 

De derde werking is dat fluoride wordt ingebouwd in het glazuur, met name kort na het doorbreken. Het glazuur wordt daardoor minder oplosbaar voor zuren. Tot slot remt aanwezig fluoride het vormen van zuren door bacteriën. 

Omdat we niet 100% om suikers heen kunnen en de plaque van bacteriën wegpoetsen lastig is, is poetsen met fluoridetandpasta is een must. Er is simpelweg geen valide reden om geen fluoridetandpasta te gebruiken. Er zijn overigens ook ‘biologische’ tandpasta’s verkrijgbaar die wel fluoride bevatten.  De hoeveelheid fluoride die in tandpasta zit is niet schadelijk, ook niet voor kinderen. Fluoride kan wel schadelijk zijn bij overdosering (dat kan op korte termijn ook acuut: denk aan een kind van een jaar dat een hele tube kindertandpasta opeet). Het is beslist niet schadelijk in de dosering bedoeld voor normaal gebruik op de tandenborstel.

 Kies een tandpasta die bij de leeftijd van het kind past. De hoeveelheid fluoride is daarop afgestemd. Er is ook rekening gehouden met de gewoonte dat kinderen de tandpasta niet altijd uitspugen maar doorslikken. Probeer trouwens wel aan te leren dat de tandpasta uitgespuugd wordt. 

Gewoontes voor en na het poetsen

Door zuur in eten en drinken kan het buitenste laagje glazuur poreus worden. Als er dan meteen een borstel overheen gaat wordt dit laagje weggepoetst. Dit proces heet erosie. Het is daarom aanbevolen om een uur voor het poetsen geen zure voeding te nemen.

Probeer aan te leren dat na het poetsen de tandpasta uitgespuugd wordt. Houdt als vuistregel aan dat er na het poetsen ’s avonds behalve water niet meer gegeten of gedronken wordt. Zeker geen zoete of zuren dingen, bijvoorbeeld een flesje limonade mee naar bed. Mondwater is niet standaard nodig. Het beste is mechanische reiniging – dat wil zeggen poetsen – met fluoride bevattende tandpasta. Soms zal de tandarts of mondhygiënist een mondwater dat wat extra fluoride bevat aanbevelen. Bijvoorbeeld als er gaatjes zijn of kiezen doorbreken.

Voeding

Zuren en suikers zijn schadelijk voor het gebit maar bijna onvermijdelijk in onze voeding. Vooral de frequentie is hierbij bepalend. Dus elke 10 minuten één slokje limonade is slechter dan in één keer de hele beker. Probeer vast te houden aan drie hoofdmaaltijden: ontbijt, lunch en avondeten. Daarnaast maximaal vier keer een tussendoortje. Als regel kan aangehouden worden minstens twee uur tussen elk ‘voedingsmoment’ te houden. Zo kunnen zuren en suikers geneutraliseerd worden in de mond. 

Producten zonder suiker en zuur of met vervangers zoals suikervervangers xylitol, sorbitol, mannitol, maltitol, sucralose, aspartaam en cyclamaat zijn wel te gebruiken. Let erop dat sommige producten wellicht geen toegevoegde suikers bevatten maar wel natuurlijke suikers (vruchten). Als daar aanleiding voor is zal de tandarts- of mondhygiënist soms vragen een voedingsdagboek in te vullen. Dat wordt dan bij de afspraak meegegeven en later besproken. Misschien zit er onbewust iets in de voedingsroutine dat schadelijk is. Vrijwel altijd komt het ‘gaatjeslek’ dan boven. Denk bijvoorbeeld aan heel de dag door thee met suiker of om het half uur een dadel.

Poetsen bij beugel

Bij beugel dragende kinderen is poetsen extra lastig. Je komt er moeilijker bij en aan de beugel blijft makkelijker tandplak zitten. Sommige beugels zijn tegenwoordig uitneembaar, wat het poetsen makkelijker maakt. Bij het plaatsen van een beugel hoort altijd goede instructie en elke drie maanden een bezoek aan de mondhygiënist. Het makkelijkst is het poetsen met een elektrische borstel met een kleine kop. 

Het is vooral belangrijk onder de eventuele slotjes door te poetsen. Alle aanwezige ‘ijzerwaren’ mogen ook gewoon gepoetst worden. Tussen de draad en de tand door kunnen het beste ragers gebruikt worden. Als er plak rond de slotjes blijft zitten geeft dit oppervlakkige gaatjes die na het verwijderen van de beugel zichtbaar blijven. Dit geeft witte vlekjes en die gaan niet meer weg! Als het poetsen om wat voor reden dan ook niet lukt dan geeft de beugel een grote kans op extra gaatjes. De beugel moet dan verwijderd worden.

Hierboven leggen we alles uit over het poetsen bij kinderen. Dit is onder andere gebaseerd op de adviezen van het Ivoren Kruis en de meest actuele en in de beroepsgroep van tandartsen en mondhygiënisten geaccepteerde wetenschappelijke inzichten.